İş Kazalarını “İşçinin Hassasiyeti” Değil İş Güvenliği Önlemleri Önler!

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 8 Mayısta Haliç Kongre Merkezi’nde düzenlenen Uluslararası 8. İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı’nda, iş kazaları, anneler günü ve 1 Mayısa ilişkin açıklamalarda bulundu.

Erdoğan, iş kazalarının sadece “işverenlerin hassasiyet göstermesiyle” önlenemeyeceğini savundu ve işçilerin de hassasiyet göstermesi gerektiğini, meselâ işçilerin sıcak havalarda baret takmadıklarını söyledi. Erdoğan’ın konuşmasında iş kazalarında işçilere pay biçtiği kısım şöyle:

“Şüphesiz sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışma hakkı insanın en temel haklarından biridir. ILO rakamlarına göre, halen bu konuda arzu edilen seviyenin oldukça altındayız. Tüm çalışmalara rağmen istenilen seviyede değiliz. Ben burada meselenin imkân, para, teknoloji eksikliği olduğunu düşünmüyorum. Bu sorunun ortaya çıkmasının nedeni, insana yönelik çarpık bakış açısıdır. Bir fabrikanın üretim sürecinde fabrika ile insanı aynı seviyede gören bir anlayışı ben asla kabul etmiyorum.

Biz insana makine gibi bir üretim aracı olarak bakmayız, bakamayız. İş kazalarının azaltılması, can kayıplarının önüne geçilebilmesi için öncelikle kendimizi düzeltmeli, insanı merkeze alan bir anlayışa geçmeliyiz. Sadece hükümetin veya işverenlerin hassasiyet göstermesiyle çözülebilecek bir sorun değildir. İşçilerin de bu konuda hassasiyet göstermesi gerekir. İşçimiz çok basit nedenlerin arkasına sığınarak bu tedbirleri uygulamıyor. Hava sıcak diye bareti takmıyor meselâ. Bu konuda işçi kardeşlerimizin kendilerini düşünmesi gerekiyor.”

Bu sözlere yönelik elbette söylenecek çok şey var. Öncelikle şunu söylemek lazım ki, meseleyi “hassasiyet”le açıklamak, iş güvenliği önlemlerini alıp almamayı patronların vicdanına, keyfine bırakmak demektir. Oysa bu önlemleri almak patronlar açısından bir sorumluluk, devlet açısındansa denetim ve yaptırım konusu olmalıdır. Sonuçta iş kazalarının ve can kayıplarının önüne geçilememesinin nedeni tam da hükümetin meseleye sermaye penceresinden bakan yaklaşımıdır.

Erdoğan bir yandan işçinin sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmasının bir hak olduğunu söylüyor ama öte yandan iktidarda olduğu 15 yıl boyunca iş kazalarının ve iş cinayetlerinin neden dramatik bir şekilde arttığından söz etmiyor. Cumhurbaşkanı, ILO’nun rakamlarına dair bilgi vermemiş ama “halen arzu edilen seviyenin oldukça altındayız” diyerek aslında bir itirafta bulunmuş. Bu arada ILO rakamları, Türkiye’nin iş cinayetleri sıralamasında dünya üçüncüsü olduğunu söylüyor!

“Tüm çalışmalara rağmen istenilen düzeyde değiliz” diyor! AKP’nin yaptığı “çalışmaların” sonuçlarını Soma’da, Ermenek’te, Zonguldak’ta gördük. Sadece geçen ay iş cinayetlerinde 168 işçinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlandı bu yoğun çalışmalar! Bu yılın başından Nisanın sonuna kadar en az 586 işçi hayatını kaybetti ve iş cinayetleri istikrarlı bir şekilde artmaya devam ediyor. AKP hükümetinin meşhur “istikrar”ı bu konuda sağlanmış görünüyor. Taşeron işçi sayısını yüz binli rakamlardan milyonlara çıkararak iş kazalarının ve meslek hastalıklarının artmasında en büyük katkıyı AKP iktidarının yaptığını da biliyoruz. Hükümet, Soma ve Ermenek’te yüzlerce işçinin hayatını kaybetmesi üzerine artan tepkileri yatıştırmak için İş Sağlığı ve İş Güvenliği Yasası’nda kimi değişikliler yaptıktan sonra bunları erteledi. Madencilerin bedenleri toprağın altında çoktan soğudu, fakat o ailelerin acısını dindirecek tek bir adım atılmadı! Annelerin çektiği sıkıntılardan bahsedenler ne yazık ki Somalı madencilerin annelerinin çektiği acıyı hafifletecek adımlar atmadılar.

Yaşam odası gibi hayati önemdeki bir uygulamayı erteleme kararını veren AKP, madenlerde iş cinayetlerinin devam etmesinin sorumlusudur. İşçiler ölmeye devam ediyor! Ve evet, AKP iktidarı sayesinde madenler ölüm çukurlarına dönüştü. Rödovansla madenler özel şirketlere, ama özellikle AKP ile çıkar birliği içinde olanlara teslim edildi. Böylece yandaşlara sermaye aktarılıyor.

Sadece madenler de değil. Son yıllarda pıtrak gibi çoğalan inşaat şirketleri, kentsel dönüşüm adı altında ülkenin her yerini inşaat şantiyesine çevirdiler. Erdoğan ülkenin şantiyeye dönmesinden gurur duyuyor! Ama bu şantiyelerden hemen her gün ölüm haberleri geliyor. Üçüncü köprü, stadyum, AVM’ler gibi büyük şantiyelerde çoğu saklı kalan ve ölümle sonuçlanan iş kazaları gerçekleşiyor. Tersanelerdeki iş kazalarının çoğunun üstü örtülüyor.

Kısa zamanda iş yetiştirme sözü veren inşaat firmaları, işçilerin üzerinde baskı oluşturuyorlar. İstanbul Anadolu yakası metro inşaatı örneğinden hatırlayacağımız gibi, açılış gününü kendisi açısından simgesel bir güne denk getirmek isteyen hükümet, inşaat firmalarına baskı uygulamış, onlar da işçiler üzerinde baskı kurmuştu. Açılış belirlenen günde yapılabilmişti! Ama istasyonların çoğu halen inşaat halindeydi. Metro inşaatı o günkü haline bile getirilinceye kadar, bu baskı nedeniyle pek çok iş kazası gerçekleşmiş ve işçiler yaşamını yitirmişti. İşçilerin ücretlerinin ödenmemesi nedeniyle yaptıkları eylemler tabii ki basında yer almadı! Cumhurbaşkanının bizzat çok önem verdiği Üçüncü Köprü inşaatının bir an önce bitirilmesi basıncı sonucunda birçok işçi iş cinayetine kurban gitti. İnşaatlarda iskele çökmesi, beton dökümü sırasında kalıp çökmesi  vb. bu baskılardan kaynaklanıyor, baret takmamaktan değil!

Fabrikalarda da üretim baskısı had safhada... Üretim bandının hızlanması için işçilerin üzerindeki basınç arttırılıyor. Sınırlarını aşmaya zorlayacak şekilde çalıştırılan işçilerin iş kazası geçirme ihtimali artıyor. Nitekim sadece bu nedenle çok sayıda iş kazası gerçekleşiyor.

Sadece üretim baskısı da değil iş kazalarına sebep olan. İşçilerin alım gücü her geçen yıl düşüyor, iş saatleri de uzuyor. İşçi aileleri her geçen yıl temel ihtiyaçlarını karşılamakta daha da zorlanıyor. Geçim sıkıntısı, düzenli beslenememe, vardiyalı çalışmanın vücudun doğal işleyişini sekteye uğratması, dinlenememe ve bunun yol açtığı yorgunluk… Tüm bunlar iş kazalarına davetiye çıkartıyor.

Erdoğan, “iş kazaları olmasın diye çaba gösterdik” derken, yürürlüğe soktukları iş güvenliği yasasını kastediyor olmalı. Oysa yasa yürürlüğe girdikten sonra da iş cinayetleri katlanarak devam etti. Söz konusu yasal düzenlemenin kâğıda yazıldığı haliyle bile tam olarak uygulanmadığı, bir süre sonra patronlar lehine yumuşatıldığı da malûm.

Yasanın getirdiği iş güvenliği eğitimleri, patronların isteği üzerine kâğıt üzerinde yapılmış gösteriliyor. Müfettişler, Soma örneğinde açığa çıktığı gibi, madenlere inmeden “güvenli ve çalışmaya uygun” raporları veriyorlar.

“Biz insana makine gibi bir üretim aracı olarak bakamayız” diyor Erdoğan! Oysa taşeron çalışma biçimini yaygınlaştıran, patronlara ucuz işgücü olanağı yaratan AKP hükümetidir. İşçiler güvencesiz ve her türlü haktan yoksun çalışıyorlar. Bu da yetmedi, işçileri köle gibi kiralayabilecek özel istihdam bürolarını AKP Meclis’te yasalaştırdı. AKP’nin iddiası kayıt dışılığı azaltma ve güya istihdamı arttırma! İşgücünü ucuzlatarak, iş güvencesini ve sosyal hakları ortadan kaldırarak, kısacası işçileri köleliğe mahkûm ederek mi sağlayacaklar bunları?

AKP bugüne kadar işçiler için ne vaat verdiyse tersini yaptı. Sendikalı işçi sayısını arttıracağız dedi, çıkardığı yasayla sendikalaşma daha da zorlaştı. Sendikalaştığı için işçi çıkaran patrona engel olmadı. “Yasal” hakkını kullanarak sendikalaşmak isteyen işçiler işten atmalara karşı direnişe geçince, işçilerin üzerine polisi gönderdi. İşçilerin yasal hakkını keyfi olarak tanımayan patrona adeta kol kanat gerildi, geriliyor. İşçilerin grevlerini yasaklayan bizzat Erdoğan’ın ve onun AKP’sidir.

İş kazalarını azaltacağız dediler (bitireceğiz demediklerini zaten biliyoruz!), işçi ölümleri arttı. Asgari ücreti arttıracağız dediler, asgari geçim indirimini dâhil ederek 300 lira zam yapmış gibi gösterdiler. Üstelik vergi dilimini de aynı bırakarak sekizinci ayda asgari ücretten kesinti yapılmasını sağladılar. İkinci 6 ayda zam yapılmasına engel oldular. Bu arada asgari ücretin bu artışa rağmen açlık sınırının altında olduğunu da hatırlatalım.

“Taşeronu kaldıracağız, kamuda çalışan 700 bin işçi kadroya alınacak” dediler. Müjdeli haberin sonu sadece bir gün sonra Maliye Bakanının açıklamasıyla geldi. İşçiler için sözleşmeli bir statü oluşturuldu ve sadece şartları sağlayanları üstelik sınavla kamuya alacak şekilde bir düzenleme yaptılar. Yani bırakın taşeron işçilerin kadroya alınmasını, kadrodaki işçilerin bile iş güvencesinin yok olmasına neden olacak bir düzenleme yaptı AKP.

AKP işçi hakları, sendikal örgütlenme, çalışma koşulları ve iş kazaları konusunda tam bir işçi düşmanı olduğunu defalarca gösterdi. Çünkü her seçim döneminde tekrar etmeyi çok sevdikleri sözlerdeki gibi “yaptıkları yapacaklarının teminatıdır”.

Sermaye hükümeti, patronlara verdiği bir sözü iki etmiyor, bunu da görüyoruz.

·         Kıdem tazminatı hakkını patronları önemli bir yükten kurtarmak ve daha kolay işçi çıkarabilmelerini sağlamak için ortadan kaldırıyor.

·         Özel istihdam–kölelik bürolarını patronlar işçileri daha düşük maliyetle sömürebilsin diye yasalaştırdı.

·         İşe iade davalarını azaltmak için, dava açan işçiye maaşının neredeyse yarısı kadar dosya parası ödeme şartını getirdi. Böylece patronları işe iade davalarından önemli ölçüde kurtardı.

·         İşçilere sözde 2 sendikaya üye olma hakkı tanındı, ama bir sendikaya üye olmaya çalışan işçinin bu nedenle işten çıkarılmasına engel olacak hiçbir önlem alınmadı. Sendikalaştığı için işten atılan ve direnişe geçen işçinin üzerine polisini sürdü, sürüyor.

·         Havayolu işçilerinin, metal işçilerinin, Şişecam işçilerinin grevlerini “ulusal güvenliğe tehdit” oluşturduğu gerekçesiyle yasakladı.

AKP iktidarı, işçiler için attığını söylediği her adımında patronları daha da ihya etti. Üstelik işçi sınıfına yönelik tüm saldırıların sorumlusu sanki kendileri değilmiş gibi, çıkıp tüm sınıfların üstündeymiş havalarında konuşuyorlar. Toplumu kutuplaştıran AKP ve Erdoğan, bu ortamdan yararlanarak kendi suçlarının üzerini kapatıyor ve tıpkı bir Bonaparte gibi işçileri düşünen “baba” edasıyla konuşuyor ve kitlelerin bilincini bulandırıyor.

İşçilerin haklarını gasp eden, işçi ölümlerini değil engellemek artmasına neden olan AKP hükümeti, bu pervasızlığını, bu gücünü işçilerin örgütsüzlüğünden alıyor. Hak gasplarına karşı durmanın, iş cinayetlerini engellemenin tek yolu örgütlenmektir. İşte o zaman egemenler o kadar rahat yalan söyleyemezler, işçilerin bilincini bulandıramazlar!